Andreas Gryphius, znany również pod zlatynizowaną formą swojego niemieckiego nazwiska Andreas Greif, to postać o znaczącym wkładzie w kulturę literacką. Urodził się 2 października 1616 roku w Głogowie, a swoje życie zakończył w tym samym mieście 16 lipca 1664 roku. Jako niemiecki poeta i dramaturg, Gryphius odegrał kluczową rolę w rozwijaniu literatury swojej epoki.
Warto również zaznaczyć, że jego imię nosi teatr miejski w Głogowie, co świadczy o jego trwałym znaczeniu oraz wpływie na lokalną kulturę.
Życiorys
Andreas Gryphius przyszedł na świat 2 października 1616 roku w rodzinie luterańskiego archidiakona, Paula Greifa oraz jego żony, Anny Erhard. Niestety, w młodym wieku stracił zarówno ojca, jak i matkę. W tej trudnej sytuacji opiekę nad nim przejął ojczym, pastor Johann Eder. W obliczu prześladowań protestantów, Gryphius wraz z ojczymem w 1628 roku zdecydował się na emigrację do Polski, gdzie zamieszkali w Drzewcach.
W 1631 roku rozpoczął naukę w gimnazjum w Zgorzelcu, a jego talent poetycki zajaśniał, gdy miał zaledwie szesnaście lat, podczas edukacji we Wschowie. Od 1634 roku kontynuował naukę w gimnazjum w Gdańsku, gdzie miał zaszczyt uczyć się pod okiem Petera Crügera. W tym czasie postanowił zaprzestać pisania w łacinie, decydując się na tworzenie utworów w języku niemieckim. W 1636 roku Gryphius wrócił na Śląsk i objął posadę nauczyciela synów Georga Schönbornera w Kożuchowie.
Rok później, staraniem Schönbornera, wydał w Lesznie swój pierwszy zbiór sonetów. Po śmierci patrona uzyskał stypendium, które umożliwiło mu studiowanie na uniwersytecie w Lejdzie, gdzie później pełnił funkcje wykładowcze w latach 1639–1643. W czasie swojej edukacji Gryphius opublikował kolejne tomiki poezji oraz zyskał możliwość zapoznania się z teatrem, który w tym czasie przeżywał rozkwit w Holandii. Po ukończeniu studiów, przez następne lata (do 1647 roku) podróżował po zachodniej Europie, odwiedzając takie miasta jak Haga, Paryż, Marsylia, Florencja, Rzym, Wenecja oraz Strasburg, poszerzając w ten sposób swoje horyzonty intelektualne.
W 1648 roku osiadł we Wschowie, pomimo ofert zatrudnienia z uniwersytetów w Heidelbergu, Frankfurcie i Uppsali. 12 stycznia 1649 roku ożenił się z Rosiną Deutschländer. Dwa lata później, w 1650 roku, objął stanowisko syndyka stanów Księstwa Głogowskiego i przeprowadził się do Głogowa, gdzie pełnił tę rolę aż do swojej śmierci. Jego wkład w rozwój księstwa obejmował zbieranie oraz opracowywanie wespół z prawnikiem Jonaszem Scultetusem zbioru przywilejów księstwa głogowskiego, który datuje się od 1490 roku, a wydany został w Lesznie w 1653 roku.
Gryphius zmarł 16 lipca 1664 roku na skutek udaru mózgu, w trakcie burzliwego posiedzenia rady miejskiej. Z Rosiną Deutschländer doczekał się czterech synów i trzech córek. Jego najstarszy syn, Christian Gryphius (1649–1706), także związany był z literaturą, jako poeta i nauczyciel, a także pełnił funkcję rektora Gimnazjum Marii Magdaleny we Wrocławiu, gdzie opracował i wydał poszerzoną edycję dzieł ojca.
Twórczość
Andreas Gryphius jest uznawany za czołowego reprezentanta tzw. „barokowej szkoły śląskiej”, co podkreśla znaczenie jego dorobku literackiego. Jego twórczość nie tylko była obszerna, ale także charakteryzowała się wysokim poziomem artystycznym, co sprawia, że jest uważany za jednego z najwybitniejszych niemieckich poetów swojego okresu oraz twórcę dramatu w języku niemieckim.
Gryphius zadebiutował jako poeta, tworząc różnorodne formy literackie, takie jak sonety, ody oraz wiersze okolicznościowe. Dopiero w dojrzałym wieku zaczął zajmować się dramatopisarstwem. W jego bogatej twórczości znajdują się liczne utwory o charakterze komediowym, jednakże nieliczne z jego dzieł to tragedie, które poruszają tematy martyrologiczne. Poza oryginalnymi tekstami, Gryphius zajmował się również przekładem dzieł obcych autorów, m.in. łacińskich wierszy Sarbiewskiego.
Wśród jego najważniejszych osiągnięć należy wymienić pierwszy niemiecki dramat mieszczański pt. „Cardenio i Celinde” oraz dzieło muzyczne „Piastus”, uznawane za pierwszą niemiecką operę. „Piastus” przedstawia legendarne początki państwa polskiego i dynastii Piastów, do której Gryphius miał szczególny szacunek. Co ciekawe, znał język polski, co nadawało jego twórczości dodatkowego kontekstu.
Perspektywa, z jaką Gryphius patrzył na świat, została ukształtowana przez osobiste doświadczenia oraz tragiczne wydarzenia związane z wojną trzydziestoletnią. Jego twórczość odzwierciedla pesymizm oraz głęboko religijną postawę, które są widoczne szczególnie w tragediach, gdzie bohaterowie często przejawiają niezłomną postawę chrześcijańską.
Obecnie zachowało się około 80% jego dzieł, co pozwala na dalsze badanie i odkrywanie bogactwa jego twórczości.
Upamiętnienie
W dawnej historii Głogowa, kiedy miasto znajdowało się pod wpływem państwa niemieckiego, pamięć o Andreasie Gryphiusie była kultywowana poprzez jego popiersie, które umieszczono tuż nad wejściem do miejskiego teatru. Dodatkowo, w Głogowie istnieje ulica nosząca jego imię, co również świadczy o znaczeniu jego postaci.
W czasie XXI wieku zainicjowano organizację międzynarodowego festiwalu, którego celem jest uczczenie jego twórczości oraz idei. Jest on doskonałą okazją do zgromadzenia twórców oraz miłośników literatury, którzy wspólnie celebrują dorobek Gryphiusa. Na terenie Niemiec przyznawana jest także nagroda literacka, która nosi imię tego wybitnego pisarza, co dowodzi jego trwałej obecności w kulturze i literaturze.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Arnold Zweig | Czesław Nogacki | Elżbieta Romanowska | Richard Knötel | Johann Ernst Hartmann | Joanna Piwowar | Cezary Jankowski | Janusz Owsiany | Jarosław Wołejko | Tomasz Majer | Zgas | Kazimierz Krzaczkowski | Andrzej Chichłowski | Krzysztof MeisingerOceń: Andreas Gryphius