Budynek Sądu Rejonowego w Głogowie to imponująca konstrukcja, która została zbudowana w latach 1908–1911. Projekt architektoniczny opracował Emil Friede, zielonogórski architekt powiatowy, który zadbał o szczególne detale architektoniczne.
Struktura sądu wspiera się na sześciu ciężkich kolumnach, których podstawy zostały usadowione wzdłuż krawędzi fosy, co dodaje budynkowi majestatu oraz charakterystycznego wyglądu. W dawnych czasach w tym miejscu funkcjonował Amtsgericht, czyli Sąd Pierwszej instancji, który jest odpowiednikiem polskiego Sądu Grodzkiego. Wówczas prezesem sądu był Tadeusz Maciejewski.
Współczesny Sąd Rejonowy w Głogowie nadal pełni swoją funkcję doskonale i zyskał uznanie jako jeden z bardziej funkcjonalnych budynków sądowych na Śląsku.
Historia
Historia sądownictwa w Głogowie ma głębokie korzenie, sięgające czasów, gdy procesy odbywały się w grodzie oraz w zamku. W tych pierwszych lokalizacjach znajdowały się podziemia, które były wykorzystywane do przetrzymywania oskarżonych oraz skazanych.
Przełomowy moment nastąpił, gdy Konrad I, zakładając miasto na lewym brzegu Odry, powierzył funkcje sądownicze sołtysowi oraz ławnikom. Po wykupieniu uprawnień przez miasto, sądownictwo przeszło w ręce burmistrza oraz rady miejskiej. Rada miała za sobą wsparcie sędziego oraz kata, a także pachołków miejskich, którzy pełnili rolę policji. Ważnym była lokalizacja sądu na obszarze, który od średniowiecza związał się z wymiarem sprawiedliwości.
W średniowieczu, między Głogowskim Sądami a Bramą Brzostowską, istniało więzienie, gdzie znajdowały się miejsca tortur. Już w 1331 roku w Głogowie rozpatrywano zarówno sprawy karne, jak i cywilne, z możliwością odwołania się do Sądu Wyższego we Wrocławiu. Z kolei w 1336 roku zainaugurowano działalność Sądu Dworskiego Prawa Niemieckiego i Polskiego, a ten ostatni istniał aż do 1741 roku. W ostatnich latach swojej działalności Sąd Dworski zajmował się głównie sprawami spadkowymi.
W 1499 roku, gdy Zygmunt Stary zajął Księstwo, znacząco zwiększyło się bezpieczeństwo mieszkańców. Okazał się on osobą zdecydowaną i twardą, co zaowocowało gruntowną reformą systemu sądownictwa. W 1505 roku skodyfikował zasady działania nowego Sądu Leńskiego w Głogowie, do którego można się było odwołać. Podlegał on Sądowi Szlacheckiemu.
Miasto uległo zniszczeniu podczas oblężenia w 1945 roku, a budynek sądu legł w gruzach. Wówczas Sąd Okręgowy w Głogowie przeniesiono do Nowej Soli przy ulicy Żymierskiego 12-24. Na czoło tej instytucji wysunął się Henryk Stachowski, a w skład sędziów weszli Jan Noniewicz, Zdzisław Zawecko oraz Jan Knoc. W 1945 roku prezes Sądu Okręgowego wystąpił do zarządu miejskiego w Głogowie o wytypowanie ławników.
Od 1950 roku Głogów nie miał swego Sądu Okręgowego, którego kompetencje przejęły Sądy Grodzkie w Głogowie, Nowej Soli, Szprotawie, Żaganiu oraz Żarach. Sąd Grodzki w Głogowie nie został od razu utworzony, bowiem budynek wymagał remontu, więc sprawy sądowe rozpatrywały pozostałe sądy grodzkie. Dopiero w 1947 roku, w budynku przy ulicy Królewskiej (aktualnie ul. Jedności Robotniczej 38), zorganizowano pierwszy Sąd Grodzki w Głogowie, którym kierował sędzia Czesław Górecki, wspierany przez administracyjnych pracowników Zygmunta Bocza i Halinę Kiszowską.
W 1948 roku, Sąd ten rozpatrzył 739 spraw karnych oraz 174 sprawy cywilne. W kolejnych latach liczby te oscylowały, w 1949 roku były to odpowiednio 568 spraw karnych oraz 169 cywilnych, a w 1950 roku już 7769 spraw karnych i 220 cywilnych. W tym samym roku wprowadzono trójstopniowy system sądownictwa, a Sąd Okręgowy w Głogowie przestał istnieć, zostając przekształconym w Sąd Powiatowy.
W latach 1953–54 budynek sądu przekształcono by pomieścić zakład poprawczy dedykowany dla chłopców, który oferował edukację praktyczną w zawodach takich jak stolarz czy ślusarz. Zakład miał charakter zamknięty i w końcu lat 70. został przeniesiony do nowej lokalizacji. Pozostawione pomieszczenia w sądzie dostosowano dla Głogowskiej Prokuratury oraz Kuratorów Sądowych.
Pod koniec 2005 roku Prokuratura Rejonowa przeprowadzono do oddzielnego budynku, a pomieszczenia po remontach przekazano na potrzeby Sądu. W 2006 roku rozpoczęto kolejne prace ocieplające oraz renowacyjne otoczenia sądu, których finalizacja miała miejsce na początku 2007 roku.
Opis architektoniczny
Budynek Sądu Rejonowego wyróżnia się prostopadłym kształtem, który stanowi połączenie korpusu głównego z ryzalitem środkowym.
Na jego dachu, który przyjmuje formę czterospadową, znajdują się wypukłe okna, popularnie znane jako wole oko, a całość pokryta jest estetyczną dachówką.
Dominujące są przestronne okna, które osadzone są w zamkniętej wnęce, odseparowane od górnej części wnęki poziomym pasem.
Charakterystyczne dla budynku są również opaski okienne, które w górnej części na pewnej długości wyginają się pionowo, co skutkuje ich zwężeniem wzdłuż całej długości.
W jego architekturze unikalnym elementem są pięć arkad usytuowanych na osi głównej, z imponującym sklepieniem kolebkowym wzbogaconym lunetami.
Literatura
W zasobach kulturowych Głogowa można znaleźć wiele cennych publikacji dotyczących miasta i jego historii. Poniżej przedstawiamy kilka rekomendowanych źródeł, które mogą dostarczyć więcej informacji na temat tej fascynującej lokalizacji oraz jej architektury.
- Janusz Chutkowski, „Wędrówki po dawnym Głogowie”, Głogów 1997,
- „Encyklopedia Ziemi Głogowskiej” (zeszyt 14),
- Janusz Opaska, „Wybrane realizacje Emila Friede – zielonogórskiego architekta powiatowego w latach 1899-1921” [w:] „Studia Zielonogórskie” 10/2004.
Pozostałe obiekty w kategorii "Instytucje i organizacje rządowe":
Ratusz w Głogowie | Miejski Ośrodek Kultury w GłogowieOceń: Budynek Sądu Rejonowego w Głogowie